Ονόματα

Το όνομα της Παρθένου Μαρίας, το ιερότερο ανθρώπινο πρόσωπο της Ορθοδοξίας, συνοδεύεται από ένα μεγάλο αριθμό προσωνυμιών που της έχουν δοθεί, κυρίως όμως αποκαλείται: Παναγία, προσωνυμία της Θεοτόκου Μαρίας, από τον 3ο αιώνα ως η αγιωτέρα από όλους τους αγίους. Στον ελληνικό λαό η επωνυμία Παναγία έχει καθιερωθεί ως η συνηθέστερη επίκληση της Θεοτόκου, η οποία συνδυάζεται πολλές φορές και με άλλες προσωνυμίες προς την Κεχαριτωμένη Βασίλισσα του Κόσμου.

Οι επωνυμίες προς τη Θεοτόκο προέρχονται από διάφορες αιτίες:

α) Από τον εικονογραφικό τύπο παραστάσεως της Παναγίας: Βρεφοκρατούσα, Γλυκοφιλούσα, Γαλατούσα, Μεγαλομάτα, Θρηνούσα κ.α.
β) από ιδιότητες της Παναγίας: Γιάτρισσα, Ελεούσα, Κυρία, Μεγαλόχαρη, Σωτήρα, Βοήθεια, Οδηγήτρια, Φανερωμένη κ.α.
γ) από την παλαιότητα ή την κατάσταση της εικόνας της: Μαυριώτισσα, Εσφαγμένη, Μαχαιρωμένη, Γερόντισσα κ.α.
δ) από τον θέση και τον τρόπο εύρεσης της εικόνας της: Φοδελιώτισσα, Θεοσκέπαστη, Σπηλαιώτισσα, Τρυπητή, Πλατανιώτισσα, Μυρτιδιώτισσα κ.α.
ε) από θαύμα: Πορταΐτισσα, Φιδούσα κ.α.
στ) από τον τόπο προέλευσης της εικόνας της: Σουμελά, Αθηνιώτισσα, Πολίτισσα, Μελικαρού, Χρυσοκαστριώτισσα κ.α.
ζ) από την τοποθεσία όπου βρίσκεται η εκκλησία της: Θαλασσινή, Ανέμη κ.α.
η) από ιδιάζοντα χαρίσματά της: Αμπελακιώτισσα, Δαμάσια, Παλατιανή, Ολυμπιώτισσα, Υψηλή κ.α.
θ) από τον κτήτορα του ναού της: Λυκοδήμου, Καλλιγού, Περλιγού, Στεφάνα κ.α.
ι) από το χρόνο του εορτασμού της ή από την εποχή των αγροτικών εργασιών με τις οποίες συμπίπτει η εορτή της: Φλεβαριανή, Μεσπορίτισσα, Πολυσπορίτισσα, Ακαθή (εκ του Ακάθιστου Ύμνου) κ.α.
ια) Προσωνυμίες της δίδονται επίσης, λόγω της ημερομηνίας που γιορτάζει. Έτσι στην Σίφνο, βρίσκεται η Παναγιά η Δεκαπεντούσα, (γιορτάζει τον Δεκαπενταύγουστο), στη Σαντορίνη η Τριτιανή (γιορτάζει την τρίτη μέρα του Πάσχα), στη Σαμοθράκη η Εικοσπενταρούσσα (γιορτάζει της Μεσοπεντηκοστή).
Ιδιαίτερα γνωστά είναι επίσης τα επίθετα Μεγαλόχαρη και Φανερωμένη. Η δεύτερη προσωνυμία, αποδίδεται σε εικόνες που φανέρωσαν την ύπαρξη τους με κάποιο θαύμα. Πολλές φορές, αυτό γίνεται μέσω κάποιου οράματος, όπως η εμφάνιση της Παναγίας, στη μοναχή Πελαγία και η εν συνεχεία ανεύρεση της εικόνας της στις 30 Ιανουαρίου του 1823.

Επίθετα της Θεοτόκου

• Παναγία των Βλαχερνών
• Παναγία η Βλαχαρνέα
• Παναγία της Κάσσου
• Παναγία Ακρωτιριανή
• Παναγία των Σταυροφόρων
• Παναγία η Ποταμίτισσα (Κάσος)
• Παναγία Εκατονταπυλιανή (Πάρος)
• Παναγία Ρόδον το Αμάραντο
• Παναγία η Σουμελά (Πόντου)
• Παναγία η Κοσμοσωτήρα (Φερών Έβρου)
• Παναγία Σιάτιπας (Μακεδονίας)
• Παναγία η Διασώζουσα (Πάτμος)
• Παναγία η Παντάνασσα
• Παναγία η Γρηγορούσα
• Θεομήτωρ
• Παναγία Γοργοεπήκοος
• Παναγία η Οδηγήτρια
• Η Αγία Σιών (Παναγία της Αγιάσου)
• Παναγία η Γλυκοφιλούσα
• Παναγία η Πελαγιανή
• Παναγία η Αγιοσορίτισσα
• Παναγία η Νικοποιός
• Παναγία η Μυροβλύτισσα
• Παναγία η Μελαχρινή
• Παναγία η Κανάλα
• Παναγία η Τουρλιανή (Μήλος)
• Παναγία Φανερωμένη (Σαλαμίνα)
• Παναγία Φανερωμένη (Λευκάδα)
• Παναγία Φανερωμένη (Θεσσαλονίκη)
• Παναγία Παντοβλεπούσα (Θάσος)
• Παναγία Χοτάσια
• Παναγία του Παπαμελέτιου (Σκόπελος)
• Παναγία Μελικαρού (Σκύρος)
• Παναγία Φοδελιώτισσα (Φόδελα-Ηραλείου Κρήτης)
• Παναγία Καβουριανή (Λέρος)
• Παναγία Κυράς (Λέρος)
• Παναγία Κερά
• Παναγία Βρεσθενίτισσα
• Παναγία Κεριώτισσα (Ζάκυνθος)
• Παναγία Πελαγονήτισσα
• Παναγία η Γαλατούσα (Ρόδος) (Αφιερωμένη στις γυναίκες που δεν κατεβάζουν γάλα για τα μωρά τους)
• Παναγία η Βλεφαριώτισσα (Αστυπάλαια)
• Παναγία η Συντριανή (Τζια)
• Παναγία Πλημμυριανή (Ρόδος)
• Παναγία η Καλοπέτρα (Ρόδος)
• Παναγία η Σκιαδενή (Ρόδος) (εικόνα του Ευαγγελιστή Λουκά)
• Παναγία η Προυσιώτισσα (Ευρυτανία)
• Παναγία η Λουβιαρίτισσα (Ρόδος) (επειδή στα κελιά της έμεναν οι λουβιάρηδες (λεπροί) του νησιού)
• Τιμιωτέρα των Χερουβείμ
• Πλατυτέρα των Ουρανών
• Παναγία της Τήνου
• Αγία Σκέπη
• Αγία Ζώνη
• Παναγία Ιεροσολυμίτισσα (Ιερουσαλήμ)
• Παναγία Εσφαγμένη
• Παναγία Χρυσολεόντισσσα (Αίγινα)
• Παναγία η Ξενιά
• Παναγία Παραμυθία (Άγιο Όρος)
• Φοβέρα Προστασία (Άγιο Όρος)
• Παναγία η Λιμνιά (Σκιάθος)
• Παναγία η Κεχριά (Σκιάθος)
• Παναγία Εικοσιφοίνισσα (Πάγγαιο Όρος)
• Η Αμόλυντος (Σίφνος)
• Παναγία η Τρειχερούσα (Άγιο Όρος)
• Παναγία η Σκαφιδιά (Ηλεία)
• Παναγία Πορταϊτισσα (Άγιο Όρος)
• Παναγία η Μυρτδιώτισσα
• Η Πάντων Χαρά
• Παναγία η Κρεμαστή (Ρόδος)
• Παναγία Χρυσοπηγή
• Παναγία η Γιάτρισσα (Μάνη)
• Παναγία η Ανέμη (Σαμοθράκη) (λέγεται έτσι επειδή φυσάει δυνατός άνεμος σε εκείνο το σημείο)
• Παναγία η Κουφή (Σαμοθράκη) (επειδή είναι ιατρός και προστάτης των κουφών)
• Παναγία η Λεχούσα (Σέρρες)(επειδή προστατεύει τις λεχώνες)
• Παναγία η Λιθινιώτισσα (Λιθίνες Σιτείας)
• Παναγία Δεκαπεντούσα (Σίφνος) (επειδή γιορτάζει τον δεκαπενταύγουστο)
• Παναγία Θαλασσινή (Άνδρος)
• Παναγία Νερατζιώτισσα
• Παναγία του Χάρου (Λειψοί)
• Παναγία Σπηλιανή (Νίσυρος)
• Παναγία η Μεγαλόχαρη
• Παναγία η Γουρλομάτα (Λέρος)
• Παναγία η Βρυσιανή (Κάρπαθος)
• Παναγία η Λαρνιώτισσα (Κάρπαθος)
• Παναγία του Γραβά στη Χώρα (Πάτμος)
• Παναγία του Απόλου στον Κάμπο (Πάτμος)
• Παναγία στο Λιβάδι (Πάτμος)
• Παναγία η Κουμάνα (Πάτμος)
• Παναγία Γερανού (Πάτμος)
• Η Παντάνασσα (Αρκίους)
• Παναγία της Αποκουής (Σύμη)
• Η Θεοτόκισσα (Τήλος)
• Παναγία η Πολίτισσα
• Παναγία η Αιματούσα (Κύπρος)
• Παναγία Σφαλαγγιώτισσα (Κύπρος)
• Παναγία η Χαριτωμένη (Κάλυμνος)
• Παναγία των Αργινωντών (Κάλυμνος)
• Παναγία Ζωοδόχος Πηγή (Άνδρος)
• Άξιον Εστί
• Των αγγέλων η Κυρία
• Πάντων Προστασία
• Παναγία των Τσουκχουών (Κάλυμνος)
• Παναγία η Κυρά-Ψηλή (Κάλυμνος)
• Παναγία των Παθών (Χίος)
• Παναγία η Γκουμπελίδικη (Καστοριά)
• Παναγία Ελεούσα (Αγρίνιο)
• Παναγία Χρυσαλινιώτισσα (Κύπρος)
• Παναγία του Χάρακα (Κρήτη)
• Παναγία η Ναυπακτιώτισσα
• Παναγία η Βρεφοκρατούσα (Σινά)
• Παναγία η Αγγελόκτιστη (Κίττι)
• Παναγία η Κυρά-Χωστή (Κάλυμνος)
• Παναγία η Μυρτιώτισσα (Κάλυμνος)
• Παναγία η Γαλατιανή (Κάλυμνος)
• Παναγία της Τελένδου (Κάλυμνος)
• Παναγία της Ψερίμου (Κάλυμνος)
• Παναγία των Βουθυνών (Κάλυμνος)
• Παναγία του Πάθους
• Παναγία Αχιβάδενα
• Παναγία η Χοζοβιώτισσα ή Κυνηγημένη (Αμοργός)
• Παναγία η Πλατανιώτισσα (Αιγίου)
• Παναγία η Ελευθερώτρια (Σαλαμίνα)
• Παναγία η Μαλεβή
• Παναγία η Νιαμονίτισα
• Παναγία της Σκρίπους
• Παναγία Κασσιωπία (Κέρκυρα)
• Παναγία η Τρυπητή (Αίγιο)
• Παναγία Χρυσοσπηλιώτισσα (Αθήνα)
• Παναγία Χρυσοκαστριώτισσα (Πλάκα)
• Παναγία Χρυσοσκαλίτισσα (Χανιά)
• Παναγία Τριτιανή (Σαντορίνη) (επειδή γιορτάζει την Τρίτη ημέρα του Πάσχα)
• Παναγία Εικοσπενταρούσα (Σαμοθράκη) (γιορτάζει την Μεσοπεντηκοστή)
• Παναγία η Αγιοσορίτισσα
• Παναγία η Σουμελά
• Παναγία η Απείρανδρη
• Παναγία η Αθηνιώτισσα
• Παναγία η Φιδούσα (Κεφαλονιά)
• Παναγία η Ταρτάνα (Καρπενήσι)
• Παναγία η Αντιφωνήτρια
• Παναγία η Σαραντασκαλιώτισσα (Μαραθόκαμπου)
• Παναγία του Κήπου (Μήλος)
• Παναγία η Λεσινιώτισσα
• Παναγία στην Μάκρη (Αλεξανδρούπολη)
• Παναγία των Αχαρνών
• Παναγία των Χαλκέων (Θεσσαλονίκη)
• Παναγία η Γερόντισσα
• Παναγία η Μυρτιδιώτισσα (Κύθηρα)
• Παναγία η Υπάρχουσα (Ιεροσόλυμα)
• Νέα Παναγιά (Θεσσαλονίκη)
• Παναγία η Μεσίτρια
• Παναγία η Πρωτόθρονη
• Παναγία η Παντοβασίλισσα
• Παναγία η Δεομένη
• Παναγία η Άμμωμος
• Παναγία η Πανάμωμος
• Παναγία η Άχραντος
• Παναγία η Υπέρμαχος
• Παναγία η Κορυφινή
• Παναγία η Μπαλουκλιώτισσα
• Παναγία του Κύκκου
• Παναγία του Γενάτου (Κύπρος)
• Παναγία Χελιδονού
• Παναγία Μαυρομωλίτισσα (Φανάρι)
• Παναγία Λαγουδιανή (Θεσσαλονίκη)
• Παναγία Κρηνά
• Παναγία Σπηλιανή (Νίσυρος)
• Παναγία Συνεμπάστρα (Κεφαλονιά)
• Παναγία Μυρσινιώτισσα (Λέσβος)
• Παναγία Δομανδρίου (Λέσβος)
• Παναγία Αγίας Σιών (Λέσβος)
• Παναγία Γλυκοφιλούσα (Λέσβος)
• Παναγία η Γοργόνα (Λέσβος)
• Παναγία Τρουλωτή (Λέσβος)
• Παναγία Γαλαξά ή Θαλασσοκρατούσα
• Παναγία Αρχαγγελιώτισσα (Ξάνθη)
• Παναγία η Καλυβιανή (Ηράκλειο)
• Παναγία Παλαιοκαστρίτης (Κέρκυρας)
• Παναγία η Πανάχραντος (Άνδρος)
• Παναγία Μεγαλομάτα
• Παναγία η Θρηνούσα
• Παναγία η Σωτήρα
• Παναγία η Βοήθεια
• Παναγία η Μαυριώτισσα
• Παναγία η Μαχαιρωμένη
• Παναγία η Θεοσκέπαστη
• Παναγία η Βατοπεδινή
• Παναγία η Ξενοπούλα
• Παναγία η Αμπελακιώτισσα
• Παναγία η Βέλλα
• Παναγία η Ελεούσα
• Παναγία Παρηγορίτισσα
• Παναγία η Ουρανοφόρα
• Παναγία η Καταφυγή
• Παναγία η Δαμάστα
• Παναγία Δαμασιά
• Παναγία η Λαγκοβάρδα
• Παναγία η Παλατιανή
• Παναγία η Ορθοκώστα
• Παναγία η Ολυμπίώτισσα
• Παναγία η Λυκοδήμου
• Παναγία η Καλιγού
• Παναγία Περγιλού
• Παναγία η Στεφανά
• Παναγία η Αρακά
• Παναγία η Φλεβαριανή
• Παναγία η Μεσοσπορίτισσα
• Παναγία η Πολυσπορίτισσα
• Παναγία η Αρχισπορίτισσα
• Παναγία η Ξεσπορίτισσα
• Παναγία η Ακαθή (Ακαθίστου Ύμνου)
• Παναγία η Πονολύτρια
• Παναγία η Παρηγορίτισσα
• Παναγία η Αμαστή (ιαματική)
• Παναγία η Αρμενοκρατούσα (προστατεύει τις λεχώνες από το «αρμένισμα», τον επιλόχειο πυρετό)
• Παναγία η Ξεσκλαβώστρα
• Παναγία η Καψοδεματούσα ή Τζιλά (τιμωρεί όσους εργάζονται την ημέρα των εορτών της)
• Παναγία η Μαντηλούσα
• Παναγία η Γουρλομάτα
• Παναγία η Ηλιόκαλη
• Παναγία η Χρυσογαλατούσα
• Παναγία η Χρυσολεούσα
• Παναγία η Χρυσοπαντάνασσα
• Παναγία η Αγιογαλούσα
• Παναγία η Ευθριανή
• Παναγία η Κυκκώτισσα
• Παναγία η Θαλασσομαχούσα
• Παναγία η Βρυούλων
• Παναγία η Κισσιώτισσα
• Παναγία η Κυπαρισσιώτισσα
• Παναγία η Γενεσιουργός
• Παναγία η Κατοπολιανή (Αμοργός)
• Παναγία η Πανάχραντος
• Παναγία η Χώρα του Αχωρήτου
• Παναγία η Άσπιλη
• Παναγία Ζερβάτι (Βορ. Ήπειρος)
• Παναγία Μπόρια (Κορυτσά)
• Παναγία Γεωργάνικη (των Μαυρομιχαλέων)
• Παναγία η Τσιπιώτισσα
• Η Μεγάλη Παναγία (Πάτμος)
• Η Μεγάλη Παναγία (Σάμος)
• Παναγία του Σταυρού (Πάτμος)
• Παναγία η Κακαβιώτισσα (Λίμνος)
• Παναγία η Έλωνα (Κουνουρία)
• Παναγία η Μακρυνή (Μαραθόκαμπος)
• Παναγία η Κακοπερατού (Μαραθόκαμπος)
• Μεγάλη Παναγία Σαμαρίνας (Γρεβεννά)
• Παναγία η Χυσοπολίτισσα (Νάξος)
• Παναγία η Διώτισσα (Κεφαλονιά)
• Παναγία η Σκοπιώτισσα ( Ζάκυνθος)( Βρίσκεται στο χωριό Morsbach στην Ρωμαιοκαθολική εκκλησία της St. Gertud της Γερμανίας κατόπιν θαύματος)
• Παναγία η Χαρδακιώτισσα (Κυθραία)
• Παναγία η Χρυσαφίτισσα (Μονεμβασιά)
• Παναγία η Αμίαντος
• Παναγία των Καστριανών (Κως)
• Παναγία Καστριανή (Κέας)
• Παναγία Μπαφέρου (Στεμνίτσα)
• Παναγία Δομιαμίτισσα (Καρπενήσι)
• Παναγία η Κόχη (Σίφνος)
• Παναγία της Άμμου (Σίφνος)
• Παναγία η Μοναχή (Σίφνος)
• Παναγία του Μπαλή (Σίφνος)
• Παναγία η Δροσιανή (Νάξος)
• Παναγία η Καρδιανή (Σύρος)
• Παναγία η Αρκουδιώτισσα (επειδή μαρμάρωσε μια αρκούδα που πήγαινε να πιει το νερό των μοναχών)
• Παναγία η Τσαμπίκα (Ρόδος)
• Παναγία η Καμαριώτισσα (Σαμοθράκη)
• Παναγία Μακρυμάλλη (Ψαχνά Ευβοίας)
• Παναγία η Χρυσομαλλούσα (Λέσβος)
• Παναγία Αιμιαλών (Δημητσάνα)
• Παναγία Αμαρτωλών Σωτηρία (Αγία Λαύρα Καλαβρύτων)
• Παναγία Δουπιανή (Μετέωρα)
• Παναγία Δοχειάρισσα (Άθως)
• Παναγία Διμιοβίτισσα (Μεσσηνία)
• Παναγία Δυοχούσαινα (Ψαρά).