Η Ιστορία του Ιερού Προσκυνήματος της «ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΚΑΣΤΡΙΑΝΗΣ ΚΕΑΣ» αρχίζει κατά το έτος 1700.
Την περίοδο εκείνη ολόκληρη η περιοχή επάνω και γύρω από το Ιερό Προσκύνημα ανήκε στον κτηνοτρόφο Γιακουμέτο, ο οποίος είχε βοσκούς που έβοσκαν τα πρόβατα του και έμεναν στη περιοχή. Κάποια νύκτα οι βοσκοί αυτοί βλέπουν στη κορφή του βράχου επί του οποίου βρίσκεται σήμερα το Ιερό προσκύνημα να λάμπει ένα φως σαν αστραπή, έκπληκτοι δύο εξ αυτών σπεύδουν στη Ιουλίδα και ενημερώνουν τον Γιακουμέτο για το θαυμαστό σημείο πού είδαν. Ο Γιακουμέτος αμέσως ήλθε απέναντι από τον βράχο και όταν νύχτωσε είδε και ο ίδιος το θαυμάσιο αυτό φως να εξέρχεται σαν αστραπή από την κορυφή του. Την επομένη ημέρα, σκαρφάλωσαν στον απότομο βράχο μέσα από τους πυκνούς θάμνους, πού λέγονται σχοίνα και αφού νύχτωσε αντίκρισαν το φως να βγαίνει μέσα από μια συστάδα σκίνων, κατάλαβαν τότε ότι αυτό ήταν Θεϊκό σημάδι και την επομένη έσκαψαν στο σημείο αυτό και βρήκαν το εικόνισμα της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Με δάκρυα και μεγάλη χαρά, ο Γιακουμέτος επιστρέφει στη πόλη και αναγγέλλει το θαυμάσιο γεγονός στον τότε Αρχιερέα του Νησιού και στους προεστούς και κατοίκους, οι οποίοι έσπευσαν με τη σειρά τους και με μεγάλη ευλάβεια ασπάσθηκαν το Ιερό εικόνισμα. Αποφάσισαν τότε να κτίσουν ένα Ναό απέναντι στη θέση «κελιά»όπου υπήρχε και νερό, όμως η παράδοσις λέγει ότι θεμελίωναν την μια μέρα και την επομένη εύρισκαν τα θεμέλια γκρεμισμένα, και τα εργαλεία τους τα εύρισκαν στο μέρος που βρέθηκε το ‘Ιερό εικόνισμα, κατάλαβαν τότε ότι η Παναγία ήθελε εκεί να γίνει ο Ναός, έτσι κατεσκευάσθει ο κάτω ‘Ιερός Ναός και έπειτα το 1912 έγινε ο επάνω μεγαλοπρεπής Ναός.
Μέσα στη ροή του χρόνου αρχίζουν γύρω απόν Ναό, να κτίζονται από δωρητές διάφορα «κελιά», τα οποία χρησιμοποιούνται μέχρι σήμερα για την διαμονή των Προσκυνητών, πλήρως εξοπλισμένα, καθώς και τραπεζαρία για την εξυπηρέτηση των.
Παρά πολλά θαύματα αναφέρονται στο ιστορικό της Θαυματουργού Εικόνας της Παναγίας και αψευδής μάρτυρας είναι και η παρουσία πολλών «Ταμάτων» στους ‘Ιερούς Ναούς της.
Σε εποχές που η ανομβρία μαστίζει το νησί οι κάτοικοι του λιτανεύουν την θαυματουργό Εικόνα και παλιά την μετέφεραν με λιτανευτική πομπή στο όρος του προφήτη Ηλία στο εσωτερικό του νησιού όπου στο ομώνυμο Ναό του Προφήτη γίνονται δεήσεις για την ανομβρία. Κατά την διάρκεια μίας τέτοιας Λιτανείας ακριβώς στη θέση «κελιά», απέναντι από το προσκύνημα οι κάτοικοι που συνόδευαν την Θαυματουργό Εικόνα είδαν την Παναγία επάνω σ’ενα βράχο και στο σημείο αυτό υπάρχει μέχρι σήμερα αποτύπωμα πέλματος ποδιού το οποίο ονομάζεται «το πόδι της παναγίας».
Από την εποχή της Ευρέσεως της θαυματουργού Εικόνας μέχρι και σήμερα το Ιερό Προσκύνημα της ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΚΑΣΤΡΙΑΝΗΣ, αποτελεί πνευματικό φάρο και τόπο συνάξεως, όχι μόνο για όλους τους Τζιώτες, αλλά και παρά πολλούς προσκυνητές απ’ όλο τον κόσμο. Οι οποίοι με ευλάβεια προσέρχονται στη Χάρη της, προσκυνούν την Θαυματουργό εικόνα της και κάνουν το «τάμα τους στη Παναγιά».